عوامل مختلفی وجود دارد که بر میزان متابولیسم پایه (BMR) تاثیر می گذارند برخی از این عوامل عبارتند از:
1)عضله
میزان متابولیسم بدن یا همان سرعت سوخت و ساز بدن به شدت تحت تاثیر وضعیت بدنی است افرادی که اندام ورزشکاری و بدون چربی اضافه دارند، سوخت و ساز بالاتری دارند و برعکس این وضعیت هم صادق است یعنی سوخت ساز در بدن افراد چاق پایین‌تر است.
2)جنسیت
از آنجا که بافت بدن مردان عضلانی‌تر است و بدن زنان نیز دارای درصد چربی بیشتری است و به طور طبیعی بافت چربی بیشتری دارند و همانطور که گفتیم هر چه بافت عضلانی بدن بیشتر باشد متابولیسم بدن بالاتر می‌رود پس در نتیجه سوخت و ساز مردان بالاتر و بیشتر از زنان خواهد بود که این امر تنها به میزان بافت چربی و ماهیچه‌ای ارتباط دارد.
3)سن
BMR در کودکان و نوجوانان بالا و در میانسالان پایین است. متابولیسم بدن به دلیل از دست دادن بافت عضلانی، تغییرات هورمونی و عصبی با افزایش سن پایین می‌آید و این امر یک اتفاق طبیعی در بدن انسان است. با افزایش سن، بدن به انرژی کمتری برای انجام فعالیت‌های اساسی نیاز دارد.
4)رژیم غذایی
رژیم‌های بسیار سخت روی متابولیسم بدن تاثیر می‌گذارد و البته خطرناک هستند، تحقیقات نشان داده افرادی که در طول روز کمتر از 1200 کیلو کالری مصرف می‌کنند، در معرض پایین آمدن میزان متابولیسم بدن هستند که باعث از دست رفتن انرژی می‌شود به همین دلیل متخصصان تغذیه مصرف وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کمتر را توصیه می‌کنند.
برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها به بالا رفتن متابولیسم بدن کمک می‌کند به طور مثال کافئین و چای سبز باعث افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود کافئین یک ماده تحریک کننده است و باعث افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود تحقیقات نشان می‌دهد یک فنجان قهوه می‌تواند سه تا چهار درصد متابولیسم بدن را افزایش دهد.
همچنین غذاهای تند متابولیسم بدن را افزایش می‌دهد، شاید بسیاری از ما شنیده باشیم که فلفل قرمز لاغر کننده است! اما در واقع غذاهای تند باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شوند و فلفل قرمز نیز به دلیل داشتن ماده‌ای به نام "کپسایسین" باعث بالا رفتن سوخت و ساز بدن می‌شود که به آن گرمازایی نیز می‌گویند.
البته این به آن معنا نیست که با خوردن غذاهای تند لاغر می‌شوید بلکه برای کاهش وزن باید متعادل غذا بخورید و ورزش کنید.
همچنین مصرف پروتئین به افزایش متابولیسم بدن کمک می‌کند، نتایج پژوهش در سال 2012 نشان می‌دهد که افرادی بیشتر پروتئین مصرف می‌کنند در زمان استراحت هم متابولیسم بالاتری دارند توصیه می‌کنیم در هر وعده غذایی پروتئین کم چرب بیشتری مانند ماهی، مرغ و یا تخم‌مرغ مصرف کنید همچنین برای میان وعده نیز یک ماده غذایی سرشار از پروتئین مانند بادام میل کنید.
5)ورزش
ورزش باید جزء جدانشدنی زندگی باشد. همان‌طورکه می‌دانید انجام ورزش به خودی خود کالری مصرف می‌کند؛ متابولیسم هنگام ورزش به صورت مرتب افزایش می‌یابد و پس از آن نیز بالا می‌ماند. این باعث می‌شود تا بدن فردی که ورزش می‌کند نسبت به فردی که ورزش نمی‌کند، متابولیسم بالاتری داشته باشد (این فقط یکی از فواید ورزش است).
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در طول ورزش شدید، سرعت سوخت‌وساز بدن تا ۱۰ برابر حالت عادی بالا می‌رود. برای افرادی‌که پا به سن می‌گذارند، ورزش می‌تواند به حفظ میزان متابولیسم سالم آنها کمک کند. بنابراین ورزش، چه ورزش بدنسازی باشد یا والیبال، کلید سلامت بدن و بهبود میزان متابولیسم است.
6)استعداد ژنتیکی
میزان متابولیسم شما ممکن است تا حدی توسط ژن‌هایتان تعیین شود. این مورد هم تحت کنترل شما نیست و وراثت و ژنتیک شما بر میزان متابولیسم‌تان موثر است.
7)دمای محیط
اگر دما بسیار کم یا بسیار زیاد باشد، بدن برای حفظ دمای طبیعی خود مجبور است بیشتر کار کند. همین امر باعث افزایش BMR شما می‌شود.
